Merge pull request #52 from inbo/sfp-104-nl

Sfp 104 nl

.zenodo.json

@@ -72,6 +72,24 @@
       "affiliation": "Research Institute for Nature and Forest",
       "type": "Researcher",
       "orcid": "0000-0002-4756-4247"
+    },
+    {
+      "name": "Mathias Wackenier",
+      "affiliation": "Research Institute for Nature and Forest",
+      "type": "Researcher",
+      "orcid": "0000-0001-6934-9241"
+    },
+    {
+      "name": "Piet De Becker",
+      "affiliation": "Research Institute for Nature and Forest",
+      "type": "Researcher",
+      "orcid": "0000-0002-9686-0472"
+    },
+    {
+      "name": "Toon Van Daele",
+      "affiliation": "Research Institute for Nature and Forest",
+      "type": "Researcher",
+      "orcid": "0000-0002-1362-853X"
     }
   ]
 }

NEWS.md

@@ -1,3 +1,10 @@
+### First version of protocol: sfp-104-nl
+
+- Title: Richtlijnen voor het plaatsen van peilbuizen
+- Published on: 2023-11-27
+- Version number: 2023.07
+- Link to this version: [sfp-104-nl version 2023.07](2023.07/index.html)
+
 ### First version of protocol: sfp-406-nl
 
 - Title: Vegetatieopname en LSVI-bepaling *Luronium natans*

source/sfp/1_water/sfp_104_nl_peilbuizen_plaatsen/01_afhankelijkheden.Rmd

@@ -0,0 +1,47 @@
+# Afhankelijkheden
+
+```{=html}
+<!--
+Hier niets invullen.
+Indien er dependencies zijn deze invullen in de yaml sectie van index.Rmd
+-->
+```
+```{r dependencies}
+empty_table <- tibble(
+    protocol_code = character(),
+    version_number = character(),
+    params = character(),
+    appendix = logical()
+  ) %>%
+    add_row() %>%
+    rename(
+      `Protocolcode` = protocol_code,
+      `Versienummer` = version_number,
+      `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>%
+    pander(split.tables = Inf)
+
+if (exists("params")) {
+  if (!is.null(params$dependencies)) {
+    transpose(params$dependencies) %>%
+    as_tibble() %>%
+    mutate(protocol_code = as.character(protocol_code),
+           version_number = as.character(version_number),
+           params = as.character(params),
+           version_number = ifelse(params == "NA",
+                           paste0("[", version_number, "](../", 
+                                  version_number,"/", "index.html)"),
+                           version_number),
+           appendix = as.logical(appendix)) %>%
+    rename(
+      `Protocolcode` = protocol_code,
+      `Versienummer` = version_number,
+      `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>%
+    pander(split.tables = Inf)
+  } else {
+    empty_table
+  }
+} else {
+  empty_table
+}
+rm(empty_table)
+```

source/sfp/1_water/sfp_104_nl_peilbuizen_plaatsen/02_onderwerp.Rmd

@@ -0,0 +1,49 @@
+# Onderwerp
+
+## Definities en afkortingen
+
+```{=html}
+<!--
+Definities van begrippen en afkortingen die noodzakelijk zijn om dit document te begrijpen en het protocol op een gepaste manier te kunnen uitvoeren.
+-->
+```
+-   **Peilbuis**: een peilbuis met in het ondergrondse deel een filterelement over de hele lengte voor het meten van de grondwaterstand nabij het maaiveld (Figuur \@ref(fig:Figuur1) rechts).
+    Grondwater kan over de volledige ondergrondse lengte van het instrument door perforaties naar binnen en naar buiten stromen.
+    De filter snijdt steeds met de grondwaterstand, behalve als het grondwaterpeil boven het maaiveld uitstijgt.
+    Het waterpeil in de buis wijkt weinig of niet af van de grondwaterstand.
+    Strikt gezien moet dit een grondwaterstandsbuis noemen, maar de term peilbuis is zodanig algemeen in gebruik dat het gebruiken van een nieuwe term tot nog veel meer verwarring zou leiden.
+
+-   **Piëzometer:** een buis met een filterelement van enkele tientallen centimeter (de INBO afspraak is 50 cm) voor het meten van de stijghoogte (of ook drukhoogte) op een bepaalde diepte (Figuur \@ref(fig:Figuur1) links).
+    Het peil in de buis komt overeen met de druk ter hoogte van de filter en die kan verschillen van het grondwaterpeil.
+    De stijghoogte is de resultante van de hydraulische druk die ter hoogte van de filter in de ondergrond heerst.
+    De stijghoogte kan hoger, gelijk of lager zijn dan de grondwaterstand.
+    Op het INBO worden vrijwel uitsluitend piëzometers geplaatst.
+    Bij de analyse van de chemische samenstelling heeft een piëzometer minder risico op invloed van insijpelend regenwater.
+    Bovendien wijkt de hydrostatische druk in de meeste gevallen niet of nauwelijks af van het grondwaterpeil als de piëzometer "kort" is (doorgaans \< 2-3 meter)
+
+-   **Freatisch grondwater:** grondwater dat onderhevig is aan atmosferische druk, wat in onze contreien ook ondiep grondwater genoemd wordt.
+    Het oppervlak van dat freatisch grondwater wordt ook het freatisch oppervlak genoemd.
+
+![(#fig:Figuur1) Schematische voorstelling van een piëzometer (links) en een peilbuis (rechts).](./media/image2.png){width="4.515625546806649in" height="3.113963254593176in"}
+
+## Doelstelling en toepassingsgebied
+
+Dit protocol beschrijft het manueel plaatsen van relatief ondiepe piëzometers.
+Ze zijn doorgaans niet meer dan 5 meter diep en hebben een beperkte diameter (de INBO afspraak is 5 cm).
+Dit type peilbuizen wordt in natuurgebieden vaak geplaatst om de ondiepe grondwaterstand op te volgen die direct van belang is voor de vegetatie.
+Het plaatsen van diepere (\> 5 m diepte) en/of machinaal geplaatste piëzometers komt in deze richtlijn niet aan bod.
+Gedetailleerde informatie over o.a.
+diepere meetpunten is o.a.
+terug te vinden in het Handboek meten van grondwaterstanden in peilbuizen [@Bouma_2012].
+
+Dit protocol beschrijft uitsluitend de plaatsing van het meetpunt.
+Het vereiste aantal meetpunten in een gebied en de keuze van de geschikte meetlocaties maken deel uit van het onderzoeksopzet en de meetdoelstelling.
+
+```{=html}
+<!--
+Doelstelling: omschrijving in woorden waarvoor het protocol dient.
+Voorbeelden wat er met de gegevens kan gedaan worden.
+Probeer de doelstelling zo veel mogelijk generiek te beschrijven en vermijd projectspecifieke doelstellingen.
+Toepassingsgebied: bespreek hier onder welke condities het protocol kan gebruikt worden.
+-->
+```

source/sfp/1_water/sfp_104_nl_peilbuizen_plaatsen/03_beperkingen.Rmd

@@ -0,0 +1,12 @@
+# Beperkingen van het protocol
+
+```{=html}
+<!--
+Alleen in te vullen indien van toepassing.
+Bespreek onder welke condities het protocol niet gebruikt kan worden of wanneer afwijkingen nodig zijn ten opzichte van het standaard protocol.
+Vermeld hier ook mogelijke interferenties, knelpunten, ...
+-->
+```
+De voorgestelde procedure en de vermelde materialen zijn geschikt voor het meten van grondwaterpeilen en het bemonsteren van macro-ionen (op al dan niet vervuilde sites).
+Voor het opvolgen van spoorelementen of bij verontreiniging, waarbij concentratiebepalingen van bv.
+zware metalen of andere polluenten van belang zijn, zijn extra voorzorgen vereist die niet in dit veldprotocol zijn opgenomen.

source/sfp/1_water/sfp_104_nl_peilbuizen_plaatsen/04_principe.Rmd

@@ -0,0 +1,15 @@
+# Principe
+
+```{=html}
+<!--
+Korte omschrijving van de principes waarop het protocol gebaseerd is.
+Bv principe achter het nemen van mengmonsters, principe achter visueel inschatten van de bedekking van een plant, ...
+-->
+```
+Een blinde buis met een geperforeerd deel (de filter) wordt in de grond geplaatst (Figuur \@ref(fig:Figuur1)).
+Het grondwater stroomt langzaam door de filter in de buis tot een evenwicht in druk binnen en buiten de buis wordt bereikt.
+De stijghoogte is de resultante van de hydraulische druk die ter hoogte van de filter in de ondergrond heerst.
+Voor een ondiepe freatische buis en bij een hoge verticale doorlatendheid van de ondergrond komt het waterpeil in de buis dan goed overeen met de grondwaterstand.
+Voor diepere piëzometers met filterstelling onder slecht doorlatende lagen kan de stijghoogte hoger, gelijk of lager zijn dan de grondwaterstand, afhankelijk van de heersende hydrostatische druk onder die slecht doorlatende lagen..\
+Twee of meer piëzometers op dezelfde locatie, maar met filters op verschillende diepte geven een indicatie voor kwel of infiltratie.
+Een afnemende drukhoogte met toenemende diepte is een indicatie voor infiltratie en toenemende drukhoogte met toenemende diepte is een indicatie voor kwel.

source/sfp/1_water/sfp_104_nl_peilbuizen_plaatsen/05_competenties.Rmd

@@ -0,0 +1,15 @@
+# Vereiste competenties
+
+```{=html}
+<!--
+Omschrijving van de basiskennis (bv. kennis van bepaalde soorten) en vaardigheden (bv. bepaalde apparatuur kunnen bedienen), die de gebruiker van het protocol moet hebben om het protocol op een gepaste manier te kunnen uitvoeren.
+Eventueel kan er verwezen worden naar bepaalde opleidingen.
+-->
+```
+Voor het plaatsen van peilbuizen is een minimale bodemkundige kennis vereist.
+De diepte van de filter wordt meestal gekozen net onder (best minimaal 50-60 centimeter lager!) de laagst te verwachten grondwaterstand.
+Hiervoor is het belangrijk een gereduceerd bodem of reductiehorizont (bodem die steeds onder water staat) te herkennen.
+Er is ook minimale kennis vereist over bodemtextuur en bodemgenese.
+
+Het is aangeraden om minstens eenmaal met een ervaren persoon mee te helpen bij het plaatsen van een meetpunten in de betrokken regio.
+

source/sfp/1_water/sfp_104_nl_peilbuizen_plaatsen/06_benodigdheden.Rmd

@@ -0,0 +1,160 @@
+# Benodigdheden
+
+## Apparatuur
+
+```{=html}
+<!--
+Opsomming van de apparatuur die nodig is en verwijzingen naar de sip's (Standard Instrument Procedure; <protocol-code>-YYYY.NN) indien die er zijn.
+Indien geen specifiek sip's voorhanden, illustreer de toegelaten apparatuur met foto's, geef het exacte type apparatuur mee, ...
+-->
+```
+## Apparatuur
+
+### Boormateriaal
+
+-   Voor vaste sedimenten
+
+    -   **Edelmanboor** (diameter 7 cm.) (foto \@ref(fig:foto1)A) met de nodige verlengstukken.
+
+    -   **Smalle versie van de Edelmanboor** (foto \@ref(fig:foto1)B) om in zware klei-/leembodems te boren
+
+    -   **Riversideboor** (foto \@ref(fig:foto1)C) harde, stugge grond (bv. droge kleigrond) of grond met fijn grind.
+
+    -   **Spiraalboor** (foto \@ref(fig:foto1)D).
+        harde, stugge grond.
+        Voornamelijk om harde lagen te doorboren of voor te boren
+
+-   Bij losse sedimenten (zand, fijn grind, ...) waarbij gedurende het boren het boorgat voortdurend dichtslibt
+
+    -   **Pulsboor** voor losse sedimenten (foto \@ref(fig:foto1)E) (uitsluitend in combinatie met verbuizing)
+
+    -   **Verbuizing + 2 klemmen** (foto \@ref(fig:foto1)F, G).
+        In los sediment en bij voortdurend dichtslibbend boorgat nodig om het boorgat open te houden.
+
+    -   **emmer (ca. 5-10 l)** om voor het ophalen van de pulsboor water in de verbuizing te gieten om te beletten dat ze mee omhoog komt bij het ophalen van de gevulde pulsboor
+
+-   Verwijderen van stenen
+
+    -   keienvanger (foto \@ref(fig:foto1)H)
+
+-   Verkennende boring
+
+    -   Gutsboor (foto \@ref(fig:foto1)I)
+
+![(#fig:foto1) Boormateriaal (A = edelmanboor, B = smalle edelmanboor, C = riversideboor, D = spiraalboor, E = pulsboor, F = verbuizing, G = Klem voor verbuizing, H = keienvanger, I = gutsboor)](./media/image1.jpg){width="5.068562992125984in" height="5.026042213473316in"}
+
+### GPS (Global Positioning System) toestel
+
+De nauwkeurigheid is afhankelijk van het type toestel.
+Voor een ruwe plaatsbepaling (nauwkeurigheid van een paar meter in het horizontale vlak) volstaat een handGPS of een GPS in een smartphone.
+Om de verticale positie voldoen die toestellen absoluut niet.
+De hoogte kan alleen nauwkeurig ingemeten worden (\< 5cm afwijking) met behulp van een RTK-GPS.
+
+## Materiaal
+
+```{=html}
+<!--
+Opsomming van gebruikte materialen.
+Duidelijk aangeven welke materialen toelaatbaar zijn, welke volumes, afmetingen, materiaal, ... 
+vb. vermeld niet staalnamepotje, maar wel: vierkant flesje, volume 250 ml, gegradueerd, vervaardigd uit PE, met afsluitbare deksel uit PP.
+-->
+```
+We onderscheiden twee types peilbuizen: een basisversie in PVC en een alternatieve versie is in HDPE.
+
+### Materiaal voor een peilbuis in PVC (zie ook uitvoering)
+
+-   Blinde buis, PVC, diameter 50mm.
+    Lengte in functie van de diepte
+
+-   Filterbuis, PVC, diameter 50mm.
+
+-   Afsluitdop, PVC, diameter 50mm, te lijmen, geschikt om peilbuis onderaan af te sluiten.
+
+-   Schroefdop, PVC, diameter 50mm, schroefdraad, geschikt om de peilbuis bovenaan af te sluiten
+
+-   Koppelstukken (moffen) voor PVC buizen.
+    diameter 50mm.
+    Twee of meer stuks per peilbuis
+
+-   PVC lijm potje van 50-100 ml met borsteltje aan het afsluitdopje(enkel voor PVC materiaal - niet gebruiken bij HDPE)
+
+-   Filterkous (polypropyleen, 30-65 mm diameter)
+
+-   Plastic riempjes voor het vastzetten van de filterkous (kabelbinder), minstens 20cm lengte.
+
+### Materiaal voor een peilbuis in HDPE (zie ook uitvoering) {#materiaal_hdpe}
+
+-   Blinde buis, HDPE, diameter 50mm.
+    Lengte in functie van de diepte
+
+-   Filterbuis, HDPE, diameter 50mm.
+
+-   Afsluitdop, HDPE, diameter 50mm, om de peilbuis onderaan af te sluiten
+
+-   Topdop, HDPE, diameter 50mm, op peilbuis bovenaan af te sluiten
+
+-   Koppelstukken (klemmoffen) in HDPE.
+    diameter 50mm.
+    Twee stuks of meer per peilbuis
+
+-   **GEEN PVC LIJM GEBRUIKEN!!!**
+
+-   Filterkous (polypropyleen, 30-65 mm diameter)
+
+-   Plastic riempjes voor het vastzetten van de filterkous (kabelbinders), minstens 20cm lengte.
+
+### Materiaal voor de afwerking (zie ook uitvoering) (foto \@ref(fig:foto2))
+
+-   Bentonietkorrels QSE (optioneel)
+
+-   Filterzand SiO2 (optioneel, ter bevordering van de grondwatertoestroming rond de filter)
+
+-   Filtergrind (optioneel, ter bevordering grondwatertoestroming rond de filter)
+
+-   Beschermbuis met kap (optioneel), elektrolytisch verzinkt, diameter 77mm, met afsluitbaar deksel en ondergrondse verankering (foto \@ref(fig:foto2)A)
+
+-   Straatpot 200x200mm (optioneel), vloeistofvrij, met of zonder inbus afsluiting (foto \@ref(fig:foto2)B)
+
+![(#fig:foto2) Beschermbuis (A) en straatpot (B)](./media/image4.jpg){width="5.828125546806649in" height="2.865168416447944in"}
+
+### Werkmateriaal
+
+-   Emmer om de buis met water te vullen
+
+-   IJzerzaag, geschikt voor het doorzagen van PVC of HDPE buizen
+
+-   Meetlint of meetlat (cm)
+
+-   Peilklokje om de lengte van de buis na de installatie op te meten
+
+-   Permanente marker
+
+-   Schaar of mes
+
+-   Waterbestendige stift voor het aanbrengen van het buisnummer
+
+-   Voorhamer en houten blok (enkel voor plaatsen van metalen beschermbuis
+
+-   Spade (voor plaatsen van straatpot of voor boren op harde ondergrond)
+
+Documentatie om de locatie te beschrijven:
+
+-   Aanduiding op orthofoto en/of topografische kaart
+
+-   X en Y coördinaat (WGS84 of Lambert coordinaten) met GPS
+
+-   Beschrijving van de toegankelijkheid van het terrein, situatieschets, vegetatietype
+
+## Reagentia en oplossingen (indien van toepassing)
+
+```{=html}
+<!--
+Een opsomming van reagentia, welke zuiverheid, volume, veiligheidsvoorschriften.
+vb. Zwavelzuur (H2SO4), geconcentreerd (96%), pro analyse + veiligheidsinfo (sterk zuur, bijtend, gebruik handschoenen, bril en masker bij gebruik)
+Een opsomming van oplossingen, welke zuiverheid, volume, veiligheidsvoorschriften.
+Indien deze oplossingen zelf worden bereid, vermeld dan ook de bereidingswijze.
+vb: Zwavelzuur 1M: verdun zwavelzuur geconcentreerd 18 maal met ultrapuur water.
+Opgelet: giet altijd zwavelzuur bij water en nooit omgekeerd!
+-->
+```
+Niet van toepassing.